In gesprek met dramaturg Judith Wendel kijkt Conny Janssen terug op het eerste begin van ZIEL. En hoe het concept tijdens het creatieproces kantelde en zo de voorstelling ontstond die in het theater te zien is van januari t/m april 2024.
Tekst: Judith Wendel
Als ik denk aan de ziel, is dat de allerindividueelste ik die je hebt, het is de kern van je wezen. Die zit puur en diep van binnen. Dat wil je kunnen en durven zijn, daarmee wil je vol in het leven staan. Tegelijkertijd is die kern kwetsbaar en wil je die beschermen, tegen oordelen, tegen pijn, tegen afwijzing. Conny Janssen
LUST FOR LIFE
“Het idee voor ZIEL is ontstaan vanuit de behoefte het leven te omarmen. Ik verlangde naar een stuwende kracht vooruit. Misschien was dat veroorzaakt na alle stilstand uit de coronatijd? Maar het was niet alleen dat. Ik wilde mezelf vrijmaken van beperkingen, losbreken uit patronen en een ode aan het leven maken. Zo werd Lust for Life van Iggy Pop ons vertrekpunt.”
PROCES
“Bij aanvang van de repetities ging ik op zoek naar levenslustige energie. Ik creëerde voor de dansers dynamisch dansmateriaal om hen in de vitale kracht te krijgen die nodig was voor die ‘lust for life’. We spraken over de zoektocht naar vrijheid, over het uitschakelen van oordelen, de behoefte vol het leven in te springen. Ik wilde fysieke levenslust opwekken, bij mezelf, bij de dansers, bij het publiek. Maar dat bracht ons gek genoeg niet verder. Niet dichterbij het gevoel van levensdrift. Ik keek naar mooie dans en dacht: ‘En dan..?’ Ik miste de tegenkracht, de weerstand. Die wilde ik onderzoeken.
Wat is het dat mensen onvrij maakt? Hindernissen zijn niet zomaar op te heffen, ze geven het fundament aan die momenten van euforie en vrijheid. Het contrast geeft juist betekenis. Dus besefte ik dat het maken van ZIEL over het proces gaat hoe je ergens komt, zich meer richt op de belemmeringen die je tegenkomt, dan dat het gaat over het inlossen van het verlangen. ZIEL toont het gevecht om de weerstand te overwinnen, de strijd die je voert om vrij te kunnen zijn. In de studio ben ik dat met de dansers gaan onderzoeken. Wat houdt je tegen, hoe breek je weerstand af en hoe stap je over onzekerheden heen, wat heb je te bevechten voordat je vrij kan zijn.”
MUZIEK
“Voor de soundscape van de voorstelling heb ik ervoor gekozen diverse soorten muziek bij elkaar te brengen. Vervolgens heb ik Maartje Teussink gevraagd om een aantal momenten te componeren. Zij kan als geen ander verbinding leggen met haar stem en haar gitaar. We gebruiken zowel elektronische als klassieke muziek, om het inhoudelijke contrast tussen beperking en vrijheid muzikaal voelbaar te maken. Het groepswerk, waar zowel de tegenkracht als de euforie leidend is, wordt gevoed door de elektronische muziek. Die klanken zijn massief en maken de urgentie om vooruit te gaan, om uit te breken voelbaar. In de klassieke muziek zit meer individuele menselijkheid, die klanken zijn transparanter, daarin is ruimte voor ontmoeting, verstilling en harmonie.”
BEELD
“In de vorige voorstelling, FRAMED, kozen we voor een mozaïek van individuele vertellingen. We zagen solitaire levens die voorbijtrokken. Die voorstelling was gemaakt in de beperkingen van de coronatijd. Met ZIEL hebben we gekozen de mensen bij elkaar te brengen om in een collectieve energie te kunnen komen. We creëren een ruimte waarin je inzoomt op mensen die elkaar ontmoeten, die continu op het toneel aanwezig zijn. We zien de plek waar ze samen komen. Daaromheen zien we als in een parallelle wereld kleine eilandjes, waar ze alleen met zichzelf zijn. Zo tonen we zowel hun buitenwereld als hun binnenwereld en laten die naast elkaar bestaan.
In de video verbeelden we die beide werelden in woorden, zinnen en teksten. Het is als een stroom aan gedachtes en gevoelens. Het is enerzijds een aanjagend element, wat hoort bij de dynamiek van de buitenwereld en alles wat er op je afkomt. Daarnaast zijn er ook woorden die aangeven waar we naar verlangen, waar we in onze binnenwereld ruimte voor zoeken. De video is als een soundscape van gedachtes die op ons afkomen, van woorden die passeren in ons binnenste maar die zich ook vanaf buiten aan ons opdringen.”
ZIEL
“Als ik denk aan de ziel, is dat de allerindividueelste ik die je hebt, het is de kern van je wezen. Die zit puur en diep van binnen. Dat wil je kunnen en durven zijn, daarmee wil je vol in het leven staan. Tegelijkertijd is die kern kwetsbaar en wil je die beschermen, tegen oordelen, tegen pijn, tegen afwijzing. Hoe kan je die ziel adem geven, voluit laten bestaan. Als we dat allemaal zouden doen, kunnen we elkaar daar, in die ruimte, misschien werkelijk ontmoeten.
Die gedachte hebben we associatief verbeeld. We hopen dat het ons lukt mensen daarin te raken, dat ze iets herkennen, waardoor ze aansluiting vinden met de mensen op het toneel. Het proces begon met het zoeken naar levenslust en joy. Uiteindelijk zijn we gekomen op een plek die aards is, die gaat over weerstand overwinnen, over je open te durven stellen. Een plek waar we elkaar uiteindelijk altijd kunnen vinden.”
